Week 1

WAT VOORAF GING...

​In 1975 startte Patrick Schroven in O.L.V-Waver een bedrijf dat zich specialiseerde in het restaureren van historische luxerijtuigen, koetsen en sledes. Het groeide uit en kende een internationaal bereik. Waar gedurende enkele decennia de vraag naar restauraties haast niet te volgen was, is vandaag de afzetmarkt volledig ingestort en is het bedrijf in afbouw. Samen met het bedrijf dreigt nu ook de jarenlange opgebouwde kennis inzake rijtuigbouw en het grote netwerk aan onderaannemers en toeleveranciers (koperslagers, wevers, glasbewerkers,…) uit beeld te verdwijnen. 

Voorbereiding naaf (links), mallen voor aftekenen van de velgen (centraal), kopieerfrees met moedermal voor het maken van de spaken (rechts)

Tijdens een kort maar intensief traject worden Arne Libert (zelfstandig restaurator en deeltijds praktijkdocent hout-polychromie binnen de opleiding conservatie en restauratie aan de UA) en Dieter van Mol (collectiebeheerder bij het Karrenmuseum in Essen) ondergedompeld in de wereld van 'P. Schroven. - Rijtuigbouw en restauratie'.

---

DE KENNISMAKING (notities van Arne Libert)

Na een korte kennismaking met onze meester Patrick Schroven en de cameraploeg, zijn we er direct ingevlogen! Alle oude machines werden ontdaan van stof en roest, gereinigd met WD40 en de bewegende elementen werden ingevet met een mix van smeerolie en petroleum. Met deze machines gaan we leren hoe we de verschillende onderdelen van een houten wiel kunnen maken, namelijk de naaf (centraal), de spaken en de velgsegmenten.

Jazeker! Er wordt ook een reportage van dit meester-leerlingtraject gemaakt! ​In samenwerking met Jan Vromman (vakdidacticus Film aan het RITCS - https://www.ritcs.be/nl/jan-vromman) wordt een film van 10 à 15 minuten gemaakt waarin het vakmanschap in transitie geportretteerd zal worden: vanuit een bedrijf in bloei tot een bedrijf in afbouw, tot de museale en academische context waarin het vakmanschap vandaag nog steeds relevantie vindt.

In het magazijn vinden we hout voor de naven (olmenhout)  en een moedermal voor de  spaken. In het verleden werden de naven reeds ruw op maat gedraaid en de kern uitgeboord om barstvorming te voorkomen. Het is nu aan ons om de naven verder voor te bereiden zodat deze naar een professionele houtdraaier opgestuurd kunnen worden. Hiervoor vullen we de uitgeboorde gaten opnieuw op met een tap (zo kan de houtdraaier het centerpunt bepalen) en maken we een heldere technische tekening.

Na het afwerken van de technische tekening,  volgen de eerste stappen van het maken van de spaken en de velgen. Eén van de machines is een kopieerfrees voor het machinaal vervaardigen van de spaken. Na het reinigen en het afstellen van de machine, nemen we de moedermal onder handen. Deze moet namelijk  kleiner gemaakt worden en met raps en vijl gezoet worden.

Tot slot bereiden we ook de velgen voor: we tekenen ze met behulp van een mal op een dikke houten plank af en zagen ze vervolgens met een lintzaag uit. In een volgende les gaan we dieper in op de verschillende onderdelen van het wiel en de daarbij horende machines!

---

We leren ook de val van het wiel te berekenen, de lengte van de spaken te bepalen en de binnendiameter op te meten.

---

Dingen die ik niet mag vergeten:

• Overval
• Toespoor
• Verhoudingen van een koets  
• Houtsoorten voor wielen: essen, acacia, olm,..